Overhandiging van de Cheque

Vrijdag 3 februari
Vroeg in de ochtend staan de tuktuk`s klaar om ons te vervoeren naar het hoofdkwartier van Tabitha, de organisatie die de regie voert over de huizenbouw en waaraan de Stichting Toetssteen zijn ondersteuning aan verleend. We betreden een pand dat meer weg heeft van een naaiatelier dan van een hoofdkwartier. Al op de stoep worden we ontvangen door kleurrijk uitbundig uitgestald handwerk. Binnen zoemen tientallen naaimachines en even zo vele meisjes begroeten ons met grote belangstelling. We maken kennis met Janne Ritskes, de van oorsprong Nederlandse oprichtster (van oorsprong uit Smilde) van Tabitha Foundation die tot doel heeft om de kansarme Cambodjanen een betere toekomst te bieden. Na de eerste kennismaking zitten we met z`n allen op het dakterras van het kantoor om Janne heen die vervolgens ruim een uur ons weet te boeien met de achtergronden van haar drive om in deze wereld bezig te zijn. Uiteraard kun je dit niet loskoppelen van de vreselijke wreedheden waaronder die land de laatste 50 jaar heeft geleden. Tot aan de 2e wereldoorlog waren Cambodja en Vietnam Franse kolonies. De toenmalige koning was Norodom Sihanouk maar de werkelijke macht lag bij de minister-president Lon Nol. Die keerde zich spoedig tegen de koning en in 1970 pleegde hij een staatsgreep zette hij de koning af en riep de Republiek Cambodja uit. Lon Nol was sterk op de Verenigde Staten gericht met het gevolg dat Cambodja steeds meer betrokken raakte bij de oorlog in Vietnam en een burgeroorlog tussen het leger en de Rode Khmer onder leiding van Pol Pot was een feit. Gesteund door de Vietcong rukte Pot met zijn manschappen op naar Phnom Penh. In april 1975 trokken ze als overwinnaars de straten van de stad binnen, toegejuicht door de burgers die Pot zagen als de bevrijders. Maar dat liep anders…
Pol Pot streefde een andere, op communistische leest geschoeide, maatschappij na en besefte dat hij dit alleen kon bereiken door deze maatschappij van nul af op te bouwen.
Zo kreeg de bevolking van Phnom Penh op enig moment de opdracht om binnen drie dagen de stad te verlaten en verder op het platteland te gaan werken Die niet zou gehoorzamen zou worden gedood. Om een voorbeeld te stellen werd per straat zonder pardon een gezin geëxecuteerd. Mensen in ziekenhuizen die niet in staat waren te lopen werden zonder pardon afgemaakt en baby`s werden tegen de muur dood gesmakt. Bij deze exodus die plaatsvond bij een temperatuur van 35-40ºC zijn duizenden mensen door uitputting overleden. Maar Pot beloofde de mensen dat ze met een aantal dagen naar hun huizen mochten terugkeren, maar dit was een leugen. De Rode Khmer, kindsoldaten vaak niet ouder dan 13-14 jaar dreven de bewoners steeds verder weg van de stad.
Tot het moment dat men op zoek ging naar ingenieurs, leraren, mensen die voormalige overheidstaken hadden uitgevoerd Pot had, naar zijn zeggen, deze mensen nodig voor de opbouw van een nieuwe gemeenschap. De waarheid was wreder… Uit angst voor een opstand of spionage voor de Amerikanen werden deze mensen stuk voor stuk vermoord. Geschat wordt dat 75 – 80% van de hoger opgeleiden door de Rode Khmer zijn vermoord. Dit schrikbewind duurde tot 1979 toen uiteindelijke Vietnam Cambodja binnenviel en de Rode Khmer terug dreven naar de Cambodjaanse jungle.
Maar het land was in wanorde en de bevolking getraumatiseerd. Iedereen in dit land van boven de 40 jaar leeft met de verschrikkelijke angst van het verleden. Maar langzaamaan komt het land er weer bovenop. En zo verhalend komt Janne bij de kern van ons verblijf hier. Het land heeft nog zo ontzettend veel hulp nodig. Een speerpunt is de huizenbouw voor degene die slechts in hutjes wonen, maar ook de gezondheidszorg staat nog in de kinderschoenen. De helft van de kinderen in het gebied waar wij gaan bouwen sterft voor ze een jaar oud zijn. Vaak krijgen ze bij de geboorte nog geen naam. Zelf is Janne sinds 1 ½ jaar genezen van borstkanker, daarvoor moest zij voor behandeling naar Singapore. Niet voor te stellen is dat vele 18-19 jarige meisjes sterven aan borstkanker en dat ca 90% van de vrouwen lijdt aan een of andere sexueel overdraagbare ziekten En dit bracht haar op het idee voor plannen voor de bouw van een ziekenhuis speciaal voor vrouwen, NOKOR TEP. Met de bouw is 5,5 miljoen dollar gemoeid en nog lang niet al het geld is binnen.
Het is een emotioneel verhaal, waar door menigeen even extra geslikt moet worden en een traantje weggepinkt.
Ook geeft Janne ons nog de nodige gedragsregels mee voor de omgang met de gezinnen waar we straks de huizen voor bouwen;
- Deel geen presentjes uit aan de kinderen, ook geen snoepgoed. Ze zijn het niet gewend en kunnen er ziek van worden;
- Zorg dat de kinderen uit de buurt van de bouwplaats blijven en maak geen lichamelijk contact, zangspelletjes spelen is altijd goed;
- Laat persoonlijke spullen op de tafels liggen, alles wat op de grond staat wordt als algemeen eigendom beschouwd;
- Neem voldoende rust maar neem vooral voldoende water tot je, maar laat geen halve flesjes slingeren. Water is als goud voor deze mensen;
- Draag lichte kleding maar zorg dat het (boven)lichaam volledig bedekt is;
- Op de bouwplaats zijn geen Dixi`s. Dus voor de boodschap trek je je terug in de bosjes. Maar wees niet verrast als er vrouwen bij je aanschuiven. Dit moment mag rustig gezien worden als een koffieklep moment waar de vrouwen rustig een halfuurtje voor uittrekken.
Het wordt wel duidelijk dat dit nog geen gemakkelijke opgave gaat worden. De warmte en primitieve omstandigheden worden een ware beproeving. Langer bouwen dan de twee geplande dagen zou voor ons als westerlingen niet verantwoord zijn. Belangrijk voor ons is ook het besef dat een huis natuurlijk heel belangrijk is, maar het feit dat wij ze het gevoel kunnen geven dat ze er toe doen, dat ze ook mensen zijn net als jij en ik, is misschien nog wel het belangrijkste.
Dan is het tijd voor zakendoen. Volledig spontaan biedt Giulio (met hulp van de Bouwers) 1.000 dollar aan voor het fonds voor de bouw van het ziekenhuis.
Vervolgens mag Janne een cheque aannemen ter waarde van 50 waterputten en vervolgens nog een cheque ter waarde van de bouw van 100 huizen. De Stichting Toetssteen heeft het weer geflikt.
Na het statie portret hebben we nog ruim de gelegenheid om op de lager gelegen verdiepingen lekker in alle handwerkspullen te snuffelen en de nodige handgemaakte souvenirs aan te schaffen voor het thuisfront. We kunnen met eigen ogen zien dat het om eerlijk gemaakte producten gaat. Ook nemen de dames zelf plaats achter de naaimachines, dan blijkt dat deze machines op een iets hogere productie staan afgesteld dat de eigen Husqvarna.

Dezelfde gids die ons gisteren begeleide pikt ons na de lunch op en brengt ons naar het Tuol Sleng Genocide museum. Ook wel bekent als het voormalige Security Office 21. Oorspronkelijk was het complex een gecombineerde Primary and High School maar door het regiem van Pol Pot in gebruik genomen als gevangenis. Hier werd de eerder genoemde hoger opgeleide bevolking in de voormalige klaslokalen gemarteld om een bekentenis af te dwingen waardoor het stempel spion kon worden opgeplakt. Een puur administratieve handeling, want bekentenis of niet… het eindresultaat was altijd de dood. Onze gids verteld dat hij zes jaar was toen hij zijn geboorteplaats moest ontvluchten, zijn vader, werkzaam als ambtenaar, werd gezien als een gevaar voor het nieuwe regiem en heeft het niet overleefd. Het zelfde lot gold voor zijn twee jongere zusjes, maar die zijn door uitputting overleden.
“Tijdens” een tussenstop bij de “Russische Markt” kunnen we even de emoties wat rust geven. Gewoon een beetje struinen op een markt die net zo makkelijk in Marokko of in Egypte had kunnen staan. We zien Giulio met zagen lopen en een lading werkhandschoenen de meeste houden het echter bij een T-shirtje of een ander hebbedingetje.
Het zonnetje begint al aardig weg te zakken als we de laatste bestemming van vandaag aandoen; de plaats waar vele, vele mensen zijn vermoord; de Killing Fields. Met vochtige ogen en traag van stem verteld onze gids het verhaal dat nooit verloren mag gaan. Een bizarre omgeving, een monument dat onweerlegbaar uitstraalt wat zijn functie hier is, tientallen kuilen waar links en rechts nog beenderen en gebitten aan de oppervlakte komen en links en rechts geschriften die getuigen van de wreedheden die hier hebben plaatsgevonden. Tijdens de executies klonk er uit luidsprekers luide muziek die het schreeuwen van de slachtoffers moest overstemmen. Het moest de buitenwereld doen geloven dat er iets te vieren was.Volgens de administratie die door de Rode Khmer is bijgehouden zouden zich op deze plek 129 massa graven moeten bevinden, tot nu toe zijn er een kleine zeventig blootgelegd. In de bus terug naar het hotel is de stemming bedrukt. Zo krijgen we wel het nodige te verwerken.