Een dag met twee gezichten

Donderdag 2 februari 2012
Na een redelijk chaotisch verlopen ontbijt, maar daarom niet minder smakelijk en bovendien vergoedt de sfeer van de tafeltjes rondom het zwembad een heleboel, wordt de groep in tweeën gesplitst.
Acht om acht, Daan gaat aan z`n huiswerk en onze voorlieden hebben voor vandaag vergaderingen gepland.
Wij starten onze tour bij het Koninklijk paleis. De gids die ons deze ochtend begeleidt begint met een lesje staatsgeschiedenis. De geschiedenis van Phnom Penh begint op het moment dat de regering besluit de toenmalige hoofdstad Angkor in 1434 te verlaten en zich te vestigen rond de kunstmatige heuvel van Miss Penh. Volgens de legende was deze dame, inmiddels tot God verheven, één en al liefdadigheid. Het verhaal wil dat ze in 1372 een boom uit Tonle Sap (Sap River) heeft gevist waarin vier beeldjes van Boeddha zaten verstrikt. Om de beeldjes een waardig onderdak te geven heeft ze een heuvel (= Phnom) laten aanleggen aan de oevers van de rivier De heuvel van Penh, Phnom Penh is een feit. Maar het meest recente en meest indrukwekkend is natuurlijk de burgeroorlog die Cambodja tussen 1970 en 1998 vrijwel verwoest. De Rode Khmer, onderleiding van Pol Pot speelde in deze strijd een hele kwalijke rol. Pot, oorspronkelijk door het communistische regiem van Vietnam in het zadel geholpen overspeelde zijn hand door na verloop van tijd te kiezen voor de Chinezen. Dat bracht zijn macht aan het wankelen toen enkele jaren later de Vietnamezen op hun beurt Cambodja binnenvielen. Uiteindelijk hebben de Verenigde Naties in 1992 een vredesmacht in het land gestationeerd en is het land in 1993 omgevormd tot een democratie. Dat heeft echter niet verhinderd dat in de periode tussen 1975 – 1979 zo`n 1,7 miljoen Cambodjanen de dood zijn ingejaagd; zakenlieden, wetenschappers, leraren, ambachtslieden alle kennis werd uitgeroeid, weinigen bleven gespaard en het land belandde in een chaos. De koning, die overigens geen macht bezit maar alleen een ceremoniële functie heeft, verbleef in ballingschap in het buitenland en keerde pas in 1993 weer terug naar zijn land. Gelukkig heeft naast alle verschrikkingen het regiem van de Rode Khmer, uit eerbied voor de koning en om het volk niet al te veel tegen zich in het harnas te jagen, het Koninklijk Paleis grotendeels gespaard. Het van oorsprong uit 1434 stammende paleis heeft men na de bouw slechts tweemaal grondig hoeven te restaureren. De huidige koning, King Sihamoni, is op bezoek in China en zal ons vandaag verder geen strobreed in de weg leggen. Sterker nog, het maakt dat de dakdekkers met het reguliere onderhoud verder kunnen. Zijn koninklijke hoogheid pruimt het blijkbaar niet wanneer er in zijn aanwezigheid “getimmerd” moet worden. Het paleis zelf, gebouwd onder Khmer-architectuur en opgetrokken in de Hindoe- stijl, is niet te bezichtigen maar de tempel is wel vrij toegankelijk. Op kousenvoeten betreden we het interieur en vallen stil, wat een pracht en praal, wat een verschil met de paalwoningen van de vissers in het dorpje van gisteren wat een rijkdom, wat doen we hier……….? Het kost even tijd om de gedachten te ordenen maar fraai is het allemaal wel. Maar volgens onze gids is Cambodja altijd rijk geweest aan natuurlijke bronnen. Rijk aan delfstoffen met goud en zilvermijnen aan de Vietnamese grens en is het land vruchtbaar land door de jaarlijkse overstromingen. Maar dat is schrikken: tot de jaren `60 bestond het land voor 73% uit jungle waar teakhout en mahonie werden gekapt! Niet voor te stellen als je een dag daarvoor gedurende acht uur lang door een betrekkelijk kaal landschap bent gereden. Het tragische is dat de oorlog alle kennis om deze natuurlijk bronnen te benutten, maar vooral ook te beheren, heeft uitgeroeid.

De volgende stop is het nabijgelegen Nationaal Museum. Hier leren we alles, nou ja alles, over de Hindoe-goden Vishnu, Shiva, Brama en Garuda, en misschien ben ik er nog wel een paar vergeten. Een fraai en overzichtelijk museum met een fantastisch mooie, weelderige maar bloedhete binnentuin.
Voor de lunch leggen we nog een bezoek af aan de oorsprong van de stad, de heuvel van die lieve mevrouw Penh. Bewaakt door twee Naga`s, de 7-koppige slang die je haast bij ieder monument tegenkomt, beklimmen we de trap naar de tempel gewijd aan Boeddha. Ook deze tempel is adembenemend mooi. Er is één verschil, hierbinnen mogen wel foto`s gemaakt. Buiten staan vrouwen met mandjes gevuld met mussen. Voor een dollar kun je een mus vrijkopen. Nu zijn de mussen in Alkmaar een vrij zeldzaam verschijnsel geworden en de afstand overbruggen is misschien wat teveel gevraagd, maar als je niet probeert…..Raimon en Peter trekken de portemonnee en bevrijden ieder een mus. Een beet in de hand is de enige dankbaarheid die beestjes tonen en volgens de gids is de kans groot dat ze allebei vanavond alweer in een net gevangen zitten. Recycling in optima forma.

De lunch wordt genuttigd bij Mith Samlanh/Friends, een restaurant, opleidingsinstituut en handwerkplaats in één. Dit is een door maatschappelijk betrokken organisaties gesteunde onderneming die uitgestoten straatkinderen, die HIV-besmet zijn of verslaafd zijn aan lijmsnuiven, worden opgevangen. Niet alleen hebben we er prima gegeten, ook hebben we voor het goede doel een aantal artikelen aangeschaft. Aan tafel blijkt dat het andere achttal vanochtend een totaal andere ervaring heeft gehad. Er worden niet teveel ervaringen uitgewisseld, we moeten het zelf maar gaan ervaren.

We verzamelen bij het postkantoor en worden opgewacht door een gids voor een fietstour door een aantal stadswijken. Zelf fietsen is er natuurlijk niet bij, maar een riksja is hierbij een uitstekend vervoermiddel. We krijgen uitleg over de door de Fransen georganiseerde opbouw van Phnom Penh en krijgen een indruk van de planologische opbouw met grachten en een strak stratenplan. Het Franse deel met huizenblokken bestaande uit twee woonlagen, binnenplaatsen en balkons en het Chinese deel bestaande uit voornamelijk nauwe straatjes. Eénmaal op weg hebben we echt de geroutineerde aanwijzingen van de gids nodig om nog iets van de Franse grandeur te kunnen herkennen. Maar de getoonde foto`s afkomstig uit de jaren vijftig zouden ook zo in Parijs of Orléans gemaakt kunnen zijn. Na de jaren vijftig zijn veel huizen gesloopt en vervangen door woningen met meerdere woonlagen. Onder begeleiding van onze gids trekken we de wijk binnen. Wat we aantreffen is onthutsend; men heeft woningen in de woningen gecreëerd. Betonnen hokken zonder ramen en niet groter dan drie bij drie meter, waar het leven zich hoofdzakelijk in de sloppen afspeelt en het zonlicht bijna niet door kan dringen. Eten op straat, wassen op straat, een tuinslang als douche, waar families met elkaar moeten leven en slapen op de vierkante meter. Schrijnender tegenstelling met de rijkdom van de tempels van vanochtend kan er bijna niet zijn. Toch straalt het kleine grut van geluk als er pepermuntjes en armbandjes worden uitgedeeld. Maar hoe arm zijn ze werkelijk als verscholen op een stoepje en paar naar schatting 11-12 jarigen met hun mobieltje zit te spelen? Gelukkig was de rondrit niet alleen maar deprimerend; een bezoek aan een Chinese tempel was fraai maar ook wel spannend. Over vier dagen vindt de jaarlijkse processie plaats, vijftien dagen na het Chinese Nieuwjaar. Onze gids wil er bij zijn, het is zijn jaar, het jaar van het varken. Is zo`n processie bijzonder dan? Ja, deelnemers aan de processie steken pennen door hun wangen en al bloedend trekt men in optocht door de wijk. Wie meldt zich daarvoor aan dan? Dat hoeft niet, want volgens de gids wordt je uitverkoren door God zelf. Wij betreden de tempel netjes door de rechter deur, zoals het hoort. Maar soms is er iemand die zich daar verheven boven voelt. Na de nodige discussie over de twaalf Chinese jaren steekt Nel een bosje wierook in de brand en begint een volledige ceremonie. Met bewegingen naar alle windrichtingen vraagt ze om steun voor onze bouw activiteiten en dat de werkzaamheden vooral maar zonder ongelukken mogen verlopen. Vervolgens worden de wierookstaven links en rechts in de houders geplaatst als plotseling een gongslag ons allen verrast. Nel wordt meegenomen tot achter het altaar. Het zal toch niet dat zij straks in de processie……

Later aan tafel worden de tegenstrijdige ervaringen uitgebreid met elkaar gedeeld. Ook wordt het glas geheven en Arjen vanwege zijn verjaardag uit volle borst toegezongen. De sfeer is uitbundig en ontspannen. In tegenstelling tot de vorige avonden, die meer ingetogen verliepen, lijkt men elke schroom naast zich neer te hebben gelegd. Kortom, het doel van Giulio en Cor voor de eerste dagen van deze trip; enig begrip krijgen van het land en zijn bewoners en tegelijkertijd het ontwikkelen van het groepsgevoel lijkt vrij aardig geslaagd.