Tempels en een dolle avond

Zaterdag 30 oktober 2010.
Na een lange nacht worden we rond zeven uur gewekt. Inmiddels varen we weer, maar daar hebben we eigenlijk geen erg in gehad. Nog voor het ontbijt meren we af aan de oever van Edfu. In dit slaperige plattelandsstadje aan de westelijke oever van de Nijl staat een bezoek aan de best bewaard gebleven tempel van Egypte op het programma. De tempel is gewijd aan de god met de valkenkop, Horus. Het is een relatief nog jonge tempel (uit de tijd van Alexander de Grote), maar vooral nog goed in tact omdat de tempel gedurende 2000 jaar onder een 8 meter dikke laag zand en slib heeft gelegen.
In de schaduw van de tempel geeft Abdel (onze gids voor 4 dagen) iets meer inzicht in de Egyptische mythologie; al het leven is ontsprongen vanuit het water van waaruit een berg oprees. Op het topje van de berg lag een ei. Vanuit het niets of vanuit het ei is Ra ontstaan, de alles overheersende god van de zon. Ra of Atoem (hij schijnt 75 namen te hebben) vond zichzelf blijkbaar heel alleen want hij nieste een paar keer en creëerde daarmee Sjoe en Tefnoet. Deze kregen twee kinderen; Geb, de aarde en Noet, de lucht. Met name Noet, de hemelgodin, ontvangt elke avond de zon in haar mond en baart deze elke morgen opnieuw.
Maar de tempel waar we nu voor staan is gewijd aan Horus, geboren uit Osiris, de god die de Egyptenaren heeft leren leven, aanbidden en graan telen en Isis, de moedergodin. Voor de geboorte van Horus werd Osiris vermoord door zijn jaloerse broer Seth, die sneed hem in tien stukken en verspreidde de lichaamsdelen over heel Egypte. Isis slaagde erin om met hulp van haar zuster Nephthys negen onderdelen terug te vinden. Zo goed en zo kwaad als het ging werden de stukken van Osiris met een soort van Ducttape weer in elkaar gezet en dat noemde ze voortaan een mummie. Dat is ook de reden dat Osiris heel vaak als mummie wordt afgebeeld. Echter één onderdeel ontbrak, het geslachtsdeel. Maar met hulp van Ra werd een gouden fallus getoverd en raakt Isis in verwachting van haar zoon Horus, die uiteindelijk zijn vader zou wreken. De opnieuw tot levengewekte Osiris ging naar de onderwereld en werd heer en rechter van de doden. (N.B. naschrift van schrijver dezes: bovenstaande mythe heeft een hoog Harry Potter gehalte, de gruzelementen komen niet zomaar uit de lucht vallen).
Inmiddels beginnen we de indeling van de tempels al aardig te kennen; de voorhof, de zuilenhal en uiteindelijk het heilige der heiligen. De reusachtige, 36 meter hoge zuilen dragen nog het stenen dak. Het is triest om te zien hoe het vandalisme ook al in de oudheid heeft toegeslagen. De Kopten ofwel de Grieks Orthodoxe Christenen hebben een ware beeldenstorm door de tempel gehouden en veel van de hiëroglyfen door simpel weghakken verwoest. In de eeuwen die volgende is de tempel grotendeels onder het zand en slib verdwenen. Napoleon komt de eer toe dat hij de kennis over het oude Egypte weer in kaart heeft weten te brengen. Tijdens zijn bezetting van Egypte (eind 18e eeuw) nam hij niet alleen soldaten mee, maar in zijn kielzog ook de nodige wetenschappers die veel archeologisch werk hebben opgestart.
Vanuit de zuilenhal naderen we het allerheiligste van het heilige der heiligen, achterin ligt een zwartgranieten schrijn die door het polijsten vrijwel van zilver lijkt te zijn. Vlak ervoor staat nog de godenbark van Horus, een boot die ook herkenbaar is op de vele reliëfs.

Eenmaal weer terug aan boord krijgen we een briefing van Abdel over het restant van de vier dagen aan boord en de mogelijkheden daarna. Met name de tocht naar Abu Simbel is voor de meesten een discussiepunt. Of zes uur in de bus of een paar honderd Euro neertellen voor een vliegtocht. Van ons achttien man tellende reisgezelschap zijn wij de enige die niet hoeven te kiezen; onze trip voorziet al in een bezoek aan deze tempel.
Vervolgens zijn we zijn net op tijd voor de rondleiding over het schip. De eerste halteplaats is de keuken, waar dertig man op een zeer klein oppervlak de dag moeten doorbrengen, hoewel het is hard werken. Elke dag wordt het voedsel vers aan boord afgeleverd vanuit Luxor of Aswan. Nogmaals wordt ons bezweert dat alle groeten en fruit met flessenwater wordt gewassen. Wellicht hebben ze gelijk, want tot nu toe hebben we nog nergens last van.
Vervolgens gaat de toer naar de stuurhut waar Captain Rayesh Mahmoet met zijn 25 jaar ervaring de baas is over 3x600 Pk motoren. Rayesh bestuurt onverstoorbaar zijn schip en weigert een uniform te dragen, hij zit in traditionele kleding als een vorst op een troon. Ook gebruikt hij geen navigatiemiddelen; aan de hand van het landschap en de weerspiegelingen van het water weet hij de waterdieptes te peilen. Zolang we varen geven we hem het voordeel van de twijfel. We varen met een snelheid van ca. 17 km/uur stroomopwaarts. Andersom gaat het 3 km/uur sneller. Op het stuk Nijl tussen Luxor en Aswan varen momenteel 330 van dit soort cruiseschepen. Meer licenties worden er door de regering niet meer afgegeven.

Na de rondleiding worden in de shop aan boord met de nodige hilariteit in traditionele kleren gehesen. Vanavond is het bonte avond en we doen er aan mee. Nooit van mezelf gedacht dat ik na een aantal jaren Arabië me toch nog zou kunnen laten verleiden. Na de wederom smakelijke lunch (of we eten gewoon twee keer warm op een dag) installeren we ons op het zonnedek. Op de laptop werken heeft zo totaal geen zin, dus worden wat aantekeningen uit de losse pols gemaakt.
Met op de achtergrond rustige inlandse muziek is dit toch wel een hele aparte manier om vakantie te houden. Het ene moment wordt je gedwongen om in een strak tempo langs de historische bezienswaardigheden te vliegen en een berg informatie tot je te nemen. En vervolgens zijn we gedwongen om vanachter de railing langzaam de met palmbomen begroeide oever aan ons voorbij te laten glijden. Op de oevers gebeurt weinig dat in het oog springt, op het water drijven voor en achter ons vergelijkbare cruiseschepen. Dieni voelt zich een rijke stinkerd, decadent bijna. Ach je moet maar denken dat we op deze manier ook weer een beetje bijdragen aan het bruto nationaal product van Egypte.

Tegen vijf uur meren we af in Kom Ombo. We zijn zeker niet de eerste boot. Voor zover het oog kan zien, tel ik er zeker dertig.
Kom Ombo is tegenwoordig de woonplaats van vele Nubiërs die in de jaren zestig het veld moesten ruimen voor het Nassermeer. Op een prachtige plek in een bocht aan de Nijl ligt een vervallen, maar toch indrukwekkende Grieks Romeinse tempel en ook deze staat op ons programma. De rondleiding verschilt natuurlijk niet veel van de vorige, maar het bezoek in het donker maakt het bijzonder imposant en feeëriek. Het bijzondere aan deze tempel is dat hij volledig symmetrisch is ontworpen. Met twee toegangen, twee zuilenhallen en twee heiligdommen. Die ongewone opzet heeft te maken met het feit dat de tempel is gewijd aan twee goden: de valkgod Horus (hij weer) en de plaatselijke krokodilgod Sobek. De bocht in de Nijl was een gewaardeerde pleisterplaats voor krokodillen, die sinds de afsluiting van de Nijl bij Aswan niet meer zover kunnen komen. De Egyptenaren hadden er echter een handje van om allerlei dieren tot een god te verheffen, je weet immers nooit waar het goed voor is.
Door de jaarlijkse overstromingen van de Nijl en een flinke aardbeving is de tempel grotendeels vervallen. Maar van wat er nog aan zuilen en wanden overeind staat zijn de daarop aangebrachte hiërogliefen en reliëfs voor een groot deel onbeschadigd gebleven.
Daarbij geeft de rondleiding in het donker het geheel een heel hoog 1001-nacht gehalte, werkelijk indrukwekkend.
Terug aan boord is het razendsnel omkleden om in Arabische stijl aan te schuiven voor een traditionele maaltijd. Zeker niet verkeerd en na de rondleiding van vanochtend zijn we vol vertrouwen dat onze ingewanden dit ook normaal kunnen verwerken.
Wat volgt is de bonte avond, wat een jolijt. De prijzen uit de tombola gaan ons neus voorbij, maar met dansen staan we vooraan. Raar hè, toen we rond half twaalf richting hut schuifelden was de zaal verder vrijwel verlaten…..